Omdat monumentale kunst integraal onderdeel uitmaakt van de architectuur en de thematiek van het kunstwerk veelal nauw verbonden is met de functie van het gebouw, is deze kunst kwetsbaar.  Door een verandering in de bestemming van het gebouw raakt de relatie tussen de gebruiker en de thematiek van de kunst verloren. Gebouwen uit de wederopbouwperiode komen bovendien wanneer ze hun  functie verliezen, vaak in aanmerking voor sloop. Met de sloop van het gebouw, wordt ook het kunstwerk bedreigd. Hoewel de wederopbouwkunst nu opnieuw in de belangstelling staat en gewaardeerd wordt, raakte ze eind jaren ’60 uit de gratie. Het onderhoud van de monumentale kunst is om die reden vaak veronachtzaamd. Kunst op de buitengevels bijvoorbeeld is decennia lang blootgesteld aan weer en wind en daardoor soms beschadigd. Maar ook door verbouwingen is veel monumentale kunst verminkt geraakt of verloren gegaan.

restauratie3
Restauratie van Jan Dijkers Wonderbaarlijke Broodvermenigvuldiging,
gemaakt in 1946-1947
, afkomstig uit de Ritakerk.

Waard om te bewaren

Het is niet vanzelfsprekend dat de kunstwerken bewaard blijven en voldoende onderhouden worden. De restauratie, herbestemming of herplaatsing van de kunstwerken is afhankelijk van liefhebbers die de waarde ervan inzien en zich inzetten om de kunst te behoeden voor verval of vernietiging. Immers niet alle gebouwen met nagelvaste kunst hebben een monumentale status of gebruikers die zich inspannen voor behoud. De Stichting Jan Dijker zet zich in voor behoud en herplaatsing van het monumentale werk van Jan Dijker. Kent u werk van Jan Dijker dat bedreigd wordt, dan verzoeken we u om contact met ons op te nemen.

herplaatsing
Herplaatsing van Jan Dijkers deuren
afkomstig uit de Maria Reginakerk Boxtel, 2008.
(Foto: Brabantscentrum, Albert Stolwijk)

Waar bewaren?

Behoud in situ: het kunstwerk behouden op de plaats waar het zich van oorsprong bevindt, heeft de voorkeur. De context van het kunstwerk zoals het bedoeld was, blijft op die manier in stand. Bovendien is dit doorgaans de goedkoopste manier om het kunstwerk te beschermen. Voor wandkunst aan buitengevels is het belangrijk dat er onderhoudsschema’s aangehouden worden om verval van het kunstwerk te voorkomen.

Behoud ex situ: bij renovaties of verbouwingen kan er ook voor gekozen worden het kunstwerk te verplaatsen naar elders in het pand waarvoor het gemaakt is, of over te brengen naar een ander gebouw (eventueel een museum).  Bij voorkeur wordt het kunstwerk op de nieuwe plaats uit dezelfde richting belicht als op de oorspronkelijke plaats van het kunstwerk het geval was. De lichtinval is niet alleen voor glaskunst, maar ook voor andere wandkunst immers zeer bepalend voor het aanzicht. Werken van Dijker die ex situ bewaard zijn gebleven zijn Prometheus en Litanie van Loreto.

Helaas worden ook kunstwerken van Jan Dijker bedreigd.  Stichting Jan Dijker zet zich met succes in voor behoud. Maar voor sommige kunstwerken van Dijker is redding te laat of vergeefs gebleken. Verschillende kunstwerken zijn al vernietigd: de ramen in de Hilversumse Willibrorduskerk, de wandschildering in de Aabe-fabriek en het sgraffito van de kerk van Someren-Eind zijn hiervan zeker voorbeelden. Van andere kunstwerken is het lot onbekend. Mocht u meer informatie hebben over de verblijfplaats van kunstwerken van Jan Dijker die ons onbekend is, laat het ons weten. Ook wanneer u weet dat een werk met sloop bedreigd wordt, willen we dat graag spoedig vernemen. Wij zullen ons inzetten voor behoud.
De eenvoudigste manier om hierover contact met ons op te nemen, is via het contactformulier.

Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed

De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zet zich in voor behoud van kunst en architectuur uit de wederopbouwperiode. In 2013 is op voordracht van de rijksdienst, een groot aantal gebouwen uit de periode 1940-1965 als rijksmonument aangemerkt. Tevens wordt er momenteel een inventarisatie gemaakt van monumentale wandkunst om eigenaren en beheerders van gebouwen te helpen de waarde van wandkunst in te schatten. De rijksdienst biedt ook een platform voor bemiddeling en informatie-uitwisseling omtrent herplaatsing van (monumentale) kunstwerken. De rijksdienst adviseert verder onder andere over behoud en restauratie van glas-in-lood ramen.